Geheim

Het geheim is tijd. Geliefde maakte echte Italiaanse lasagne voor het verjaardagsfeest van mijn dochter. Ze had een heus twenty one dinner met haar oude en nieuwe vrienden. Dat mag je tegenwoordig niet meer in het Nederlands benoemen. Nou gaat het er natuurlijk om dat de ingrediënten kloppen, net als de balans ertussen. Maar die enorme pan met fijn gesneden wortels, ui, knolselderij, tomaat, oeverloos veel tijm, rozemarijn en oregano stond vierentwintig uur te pruttelen. Ingrediënt tijd gaf diepte.

Ik merk dat ik precies dat nodig heb om de serie te schrijven over de Tweede Wereldoorlog die nu in de krant loopt, met de titel Tachtig jaar vrijheid. Daarin staan zogeheten ervaringsdeskundigen centraal. Die zijn minstens negentig, omdat ze de oorlog bewust meegemaakt hebben.
Hoewel ik best wat tips krijg van meedenkende, aardige mensen, is het uitzoekwerk arbeidsintensief. Net als de ontmoetingen intens van aard zijn. Vorige week zegde een mevrouw af. We hadden afgesproken dat ik haar zou interviewen, maar ze zou door iemand van het tijdschrift Oer geïnterviewd worden, en bij nader indenken vond ze het niet chique om ook mee te doen aan een vraaggesprek met mij. ‘Dat begrijp ik,’ hoorde ik mezelf zeggen. ‘En dat is heel netjes van u. Maar als ik zo vrij mag zijn: de lezers van dat tijdschrift en die van deze krant komen niet erg overeen. Misschien wilt u er nog eens over nadenken?’

De mevrouw zou het de betreffende journalist vragen, maar ik moest er niet op rekenen. In de tussentijd was ik op zoek naar een andere mevrouw, een honderdjarige, bij wie mijn dochter het afgelopen jaar zo nu en dan huishoudelijk werk had verricht. ‘Ze praat op een bijzondere manier,’ had mijn toen nog twintigjarige dochter verteld. ‘En het is heftig wat ze over de oorlog te vertellen heeft. Ze werkte op het station en heeft gezien hoe Joodse mensen in treinen werden geduwd.’ Mijn dochter had een aantal klanten, deze mevrouw was haar lievelings-. Ze deed soms boodschappen voor haar, en iedere keer stond er weer hetzelfde op het lijstje. Appelmoes, chocolade, koekjes, stoofpeertjes… ‘Het lijkt wel een boodschappenlijstje van een kind,’ vond dochterlief. Omdat we destijds, het liep tegen de herfst, ook geregeld stoofpeertjes aten, gaf ik een pannetje met mijn dochter mee. Die vindt ze vast lekkerder dan die uit de winkel, dachten we. Dat bleek zo te zijn.

Hoe dan ook, ik kon de mevrouw maar niet bereiken per telefoon. Controleerde het nummer een paar keer, bleef het proberen, had er een vreemd gevoel over. Niet zo gek, als je weet dat iemand al honderd is. Afgelopen week appte Henk Mulder uit Warnsveld, ‘slachtoffer nummer twee’ uit de serie geïnterviewden – die term slachtoffer is van hemzelf – dat de betreffende mevrouw is overleden.

Ik heb haar nooit ontmoet, maar werd verdrietig door het bericht. Net als mijn dochter. Natuurlijk is honderd een fenomenale leeftijd, maar het is triest als iemand er plotseling niet meer is. Al haar ervaringen, wijsheid, verhalen, dagelijkse dingen – ze zijn onomkeerbaar verdwenen. Tijd geeft diepte. Maar de diepte verdwijnt weer. In de tijd.