Minder is niet altijd beter

Vanachter het keukenraam bestudeerde ik de zogenaamd zelfstandige postbesteller op haar fiets, die her en der wat in brievenbussen stopte. Sommige dingen veranderen nooit, maar veel ook wel. Ooit strekte de overheid zich met haar lange, zorgzame armen over veel belangrijke aspecten van ons leven uit. Dat was misschien niet altijd de goedkoopste optie, we vonden het wel vaak erg behaaglijk en vertrouwd. Maar vanaf de jaren 80 begonnen de vrije marktdenkers aan een opmars en hun denkwereld werd uiteindelijk dominant. Het invoeren van marktwerking zou veel overheidstaken efficiënter en goedkoper maken en de consument veel meer opties bieden. Beter een kleinere overheid die zich stil in hoekje terugtrekt en alleen opspringt als het echt, echt noodzakelijk zou zijn. Zo gezegd, zo gedaan, het paradijs was daarmee echt aanstaande, en dat hebben we geweten.
Neem nu voormalig staatsbedrijf PTT, PostNL. Die verzelfstandigde club werkt keihard aan haar eigen overbodigheid. In een desperate poging om de voortdurende exploitatieverliezen te dekken, kan men niets beter verzinnen dan op steeds minder dagen post te gaan bezorgen, daar ook nog langer over te willen doen (liefst 48 uur, ja, de wereld wordt steeds kleiner maar ons land blijkbaar steeds groter) en de prijs van de postzegels te verhogen. Het perfecte recept voor nog minder klanten. Een volgend verliesgevend jaar ligt om de hoek, toevallig precies op de plek waar die karakteristieke rode bus al was weggehaald. Kwestie van tijd voordat een vage buitenlandse club onze postbezorging geheel in handen krijgt.
De NS hanteert eenzelfde, kortzichtige tactiek. Te weinig klanten voor een dekkende treinenexploitatie? Dan verhogen de duurbetaalde economen in de directie gewoon de ritprijzen. Probleem opgelost? Nou nee, het meest waarschijnlijke scenario is dat nog minder mensen de trein zullen pakken. Waardoor de verliezen eerder hoger dan lager zullen worden. Buitenlandse vervoerders met diepere zakken zullen de gaten die de NS noodgedwongen moet laten vallen in het spoorwegnet gretig opvullen. Of dat lagere prijzen op gaat leveren valt nog te bezien, de regie over onze railinfra zijn we dan in elk geval ook voorgoed kwijt. Toen de postbesteller langzaam de straat en het zicht uitfietste, vond ik dat een mooie metafoor voor onze verdwenen overheid. Wat je weggeeft krijg je nooit meer terug.