Entertainment
Patiënt Aaron smeekt verpleger Matthieu te vluchten voor de nazi’s (Foto: Angela Stouten)
Bas Keijzer brengt met zang en dans een luchtige toon in Aan de Vooravond (Foto: Angela Stouten)
Aan de Vooravond, een autobiografisch toneelstuk van Eli Asser, wordt van zaterdag 10 tot en met vrijdag 16 juli gespeeld in Theater Orpheus. Een van de hoofdrollen, die van patiënt Aaron, wordt vertolkt door Bas Keijzer (48). Hij is bekend als toneelspeler, televisie- en filmacteur. “Ik ben er trots op in dit stuk te mogen staan”, vertelt de Zuid-Hollander meteen enthousiast. “Het onderliggende thema van Aan de Vooravond, vluchten of je bekommeren om de veiligheid van anderen, geeft een diepere lading aan de voorstelling.”
Toneelschrijver Eli Asser, overleden in januari 2019, was in januari 1943 verpleger in Het Apeldoornsche Bosch. Aan de vooravond van het leeghalen van deze joodse psychiatrische inrichting door de nazi’s, staat de verpleging voor de keuze of ze moeten vluchten, of meegaan met de patiënten naar een onbekende bestemming. Samen met zijn vriendin Eefje Croiset vluchtte Asser op 21 januari 1943 uit de inrichting, net als circa 150 andere personeelsleden en 80 patiënten. Bijna 1300 patiënten, onder wie veel kinderen, en 50 verpleegkundigen werden onder erbarmelijke omstandigheden weggevoerd naar vernietigingskamp Auschwitz. Geen van hen is teruggekeerd. Van het overige weggevoerde personeel hebben waarschijnlijk slechts veertien mensen de kampen overleefd.
Het toneelstuk over een van de meest aangrijpende gebeurtenissen in de geschiedenis van Apeldoorn, is nooit eerder in de plaats zelf opgevoerd. Orpheus en Jori Hermsen Producties hebben de handen ineen geslagen om deze productie te brengen en zaterdagavond vindt de première plaats. Keijzer, met al zijn theaterervaring, is hier behoorlijk nerveus voor: “Ook omdat het hier heeft plaatsgevonden, maar zeker ook omdat ik al tijdens de repetities regelmatig een traantje heb moeten wegpinken. Dit stuk gaat over mens-zijn en alle emoties die daarbij horen. En ja, het raakt me enorm.”
Hij glimlacht als hij terugdenkt aan de eerste repetities: “Ik was in mijn rol van Aaron aanvankelijk te bozig, wat zorgde voor ballast. Jori Hermsen wees mij erop dat het hier en daar wel wat luchtiger mocht. Nu is er een mooie balans tussen licht en zwaar, een lach en een traan.” De acteur roemt de schrijverskwaliteiten van Asser, bij het grote publiek bekend van de komedieserie ’t Schaep met de 5 pooten. “Ik geniet van zijn teksten, de structuur en de lijnen die hij schetst. Alles wat geschreven staat, staat er niet voor niets: er kan, kortom, geen zin uit weg. Dat is het kenmerk van grote toneelschrijvers, zoals ook Tsjechov en Shakespeare.”
Sedert zijn afstuderen aan de Hogeschool voor de kunsten in 1999, speelt Keijzer jaarlijks in twee à drie producties. En hoe leuk hij zijn televisie- en filmwerk ook vindt, er gaat voor hem niets boven het theater. “De spanningsboog die je daar met het publiek opbouwt, is onovertroffen. De combinatie van televisie, film en toneel bevalt me uitstekend, maar ik ben als authentiek theaterdier opgeleid voor de rol van Aaron. Dit voelt voor mij als een terugkeer naar de basis en het streelde mij dat Jori mij steeds in zijn achterhoofd in de rol van Aaron zag.”
De Tweede Wereldoorlog kent Keijzer natuurlijk ook uitsluitend via documentatie, verhalen en wat dies meer zij. “Mijn opa en oma hebben die meegemaakt. Mijn oma zei altijd: ‘De oorlog was een gezellige tijd’. Daarmee bedoelde ze de enorme saamhorigheid die ze voelde tijdens de bezetting. Mijn opa heeft zelfs tegenover een Duitse soldaat gestaan, beiden met getrokken wapens. Ze draaiden zich allebei om en zijn weggelopen…” Waarmee de acteur aangeeft dat ook bij de bezetter gewone jongens rondliepen die helemaal geen oorlog wilden.
In het toneelstuk mag Keijzer los op de rol van patiënt Aaron, die zich voordoet alsof hij een groot acteur is geweest. Hij ziet in leerling-krankzinnigenverpleger Matthieu zijn overleden zoon en wil hem koste wat het kost beschermen tegen de nazi’s. “Hij wil niet weg van ons, dus pak ik op een gegeven moment zijn hoofd vast: ‘Blijf lekker, dan ga je dood, net als je ouders’. Die harde, cynische ondertoon heeft Aaron nodig om de jonge Matthieu ertoe te bewegen te vluchten voor het te laat is. Aaron heeft zijn irritante trekjes, maar is uiteindelijk wel een man om van te houden.”
In de voorstelling Aan de Vooravond acteert Keijzer niet alleen, hij zingt en danst ook. “Een sololied en de patiëntenrevue, heerlijk om te doen, ook al ben ik geen geschoolde zanger. Deze scènes maken het stuk zo afwisselend en onderhoudend. Het is met 2 uur en 15 minuten speeltijd een hele zit voor het publiek, maar er gebeurt op het toneel genoeg om het goed vol te houden.” Keijzer heeft voor zijn rol ook een rondleiding gekregen in Herinneringscentrum Het Apeldoornsche Bosch. Het trof hem tot in het diepst van zijn ziel. “Ik zou het niet kunnen opbrengen om eens naar Auschwitz of Westerbork te gaan, alleen of met mijn gezin. Dan zak ik echt door mijn hoeven, dat weet ik nu al. Wel vind ik het uitermate belangrijk om de verhalen van de oorlog door te geven aan mijn twee kinderen, want het wordt altijd gezegd maar het is ook waar: dit mag nooit meer gebeuren!”
De kaartverkoop voor het toneelstuk gaat erg hard. Zie de website www.orpheus.nl voor de nog beschikbare tickets.
